چند هفته پیش ایران و قطر برای استخراج مشترک گاز از بزرگترین منبع گاز جهان گامهای بلندی بسوی یکدیگر برداشتند. این تصمیم پیامدهائی برای بازار جهانی گاز در بردارد.

بحران دیپلماتیک بر سر امارت کوچک قطر ابعاد بزرگتری پیدا می کند. رکس تیلرسون وزیر خارجه امریکا دیدار از مکزیک  را که از مدت ها پیش تاریخ آن مشخص شده بود   به تعویق انداخت تا بتواند به بحران خلیج فارس بپردازد. همزمان با این تصمیم در روزهای گذشته چندین کشتی جنگی امریکا در بندر حمد در قطر پهلو گرفتند تا  با نیروی دریائی قطر در خلیج فارس دست به رزمایش بزنند.

از سوی دیگر نیروی دریائی ایران و چین نیز در این آبراه با اهمیت  مشترکا دست به تمرین هائی خواهند زد. بنا به گزارش خبرگزاری ایرنا یک کشتی جنگی ایران با دوکشتی چینی و بالگرد در بندر عباس تمرین های دریائی خواهند داشت. موسسات دولتی چین از مهمترین شرکای خارجی صنایع نفت و گاز ایران هستند.

افزون بر این، در چند روز گذشته نیروهای نظامی ترکیه نیز وارد قطر شدند. بنا به گفته وزیر دفاع قطر در روز دوشنبه نیروهای ترکیه با نیروهای نظامی قطر تمرین های مشترک خواهند داشت. افزون بر این ترکیه به قطر مواد عذائی نیز صادر می کند.

وجه اشتراک تمام کشورهای پیشگفته علائق جدی اقتصادی آنها در منطقه است. مارت کوچک قطر و جمهوری اسلامی ایران در بزرگترین حوزه گازی جهان در خلیج فارس مشترکا فعالیت می کنند. قطر در 12 سال گذشته از استخراج گاز در منطقه جنوبی حوزه گازی که از لحاظ حقوق بین المللی مورد مناقشه است چشم پوشیده بود، اما موسسه دولتی نفت قطر از ماه آوریل خود را برای استخراج منابع مورد دعوا آماده می سازد.

حوزه گازی مذکور از ساحل قطر آغاز می شود و تقزیبا  تمام عرض خلیج فارس را در بر می گیرد. دو سوم از این منطقه  که به 10هزار کیلومتر بالغ می گردد در منطقه دریائی قطر قرار دارد. گویا امکان استخراج 1300 بیلیون «پای مکعب» گاز از این منطقه هست که رقمی است تصور ناپذیر. فقط استخراج روزانه از بخش جنوبی حوزه شمالی به دومیلیارد » پای مکعب» بالغ خواهد گشت.

مطمئنا انگیزه این تصمیم تلاش تهاجمی امریکا و استرالیا برای تسخیر بازار گاز جهان نیز هست. تا کنون قطر تنها استخراج کننده گاز در این حوزه بود. اما ایران نیز  همزمان با قطر اعلام کرده است که قصد دارد استخراج گاز از حوزه پارس را گسترش دهد.

ایران در ماه نوامبر گذشته با شرکت فرانسوی توتال قراردادی منعقد ساخت . پس از انعقاد برجام این نخستین قراردادی است که ایران با یک کشور غربی منعقد ساخته است. قرار است  طبق قرار دادهای تازه روی هم رفته 40 میلیارد دلار سرمایه خارجی برای استخراج گاز ایران تخصیص یابد.

تا کنون تقریبا فقط موسسات اروپائی در روند مناقصه شرکت کرده اند، از جمله کنسرن شِل، » انی» از ایتالیا، کنسرن روسی گازپروم و لوکوئیل و وینترشال از آلمان. فقط برداشتن تحریم ها مشوق سرمایه گذاران اروپائی برای سرمایه گذاری نبوده  بلکه تاکید سعد الکعبی رئیس قطرپترولیوم نیز بوده که اطمینان داده استخراج گاز پارس با موافقت ایران صورت می گیرد.

احتمالا  هدف عربستان سعودی از محاصره و تحریم قطر تخریب همین همکاری قطر با ایران است . شیخ حمد التحانی سفیر قطر در امریکا در پایان هفته گذشته یاد آور شد که  علت اقدامات عربستان علیه قطر این ادعا نیست که گویا اختلاف بر سر مبارزه با تروریست های اسلامی است.

در تفسیری که این عضو خانواده سلطنتی قطر بعنوان مفسر مهمان در وال استریت ژورنال نوشت یاد آور شد که اکثر عاملان رخداد  11سپتامبر 2001 اتباع عربستان سعودی و امارات متحده عربی بودند. افزون بر این وزارت دارائی امریکا از امارات  بعنوان  تامین کننده هزینه های گروههای تروریستی نام برده است.

ولی اگر خانواده سلطنتی قطر در برابر عربستان و امارات  به زانو درآید آنوقت عربستان سعودی و امریکا  وسیله ای در دست دارند که می توانند دست  ایران را در هر درگیری که بخواهند  بند کنند. به هر حال استخراج گاز از حوزه ای که داوری در باره آن از لحاظ حقوق بین المللی دشوار است نیازمند به توافق طرفین است. آنچه مسلم است این است که دشمنان سوگند خورده ایران – عربستان، امریکا و اسرائیل- هیچ علاقه ندارند که این کشوردست به استخراج  بیشتر منابع انرژی بزند.

این از سوئی مربوط میشود به توانائی کلی ایران . گرچه ایران هم اکنون یکی از بزرگترین استخراج کنندگان گاز است، ولی تقریبا تمام گاز استخراجی خود را برای  صنایع و تولید برق خود یعنی مصرف داخلی  بکار می گیرد. در عین حال 40 در صد از کل معادن ایران در حوزه پارس جنوبی قرار دارد. ایران فقط به ترکیه صادرات قابل ذکر دارد. به هر حال ایران خود را برای ورود به بازار جهانی گاز  آماده می سازد.